विशेषणे ही नामावचनांच्या गुणधर्म, स्वरूप, रंग, आकार, संख्या इत्यादी दर्शवणारी शब्द आहेत. मराठी व्याकरणात विशेषणांचा मोठा महत्त्व आहे, कारण ते वाक्यांना अधिक स्पष्टता आणि अर्थपूर्णता प्रदान करतात.
विशेषणांचे प्रकार:
- गुणवाचक विशेषणे : ही विशेषणे नामावचनांच्या गुणधर्म दर्शवतात. उदाहरणार्थ: लाल, मोठा, चांगला, दुर्बल, सुंदर.
- संख्यावाचक विशेषणे: ही विशेषणे नामावचनांची संख्या दर्शवतात. उदाहरणार्थ: एक, दोन, तीन, चार, अनेक.
- निर्देशवाचक विशेषणे: ही विशेषणे नामावचनांच्या विशिष्टते दर्शवतात. उदाहरणार्थ: हा, ही, हे, ते, तो, ती.
- संबंधवाचक विशेषणे: ही विशेषणे नामावचनांच्या संबंध दर्शवतात. उदाहरणार्थ: माझा, तुझा, त्याचा, आपला, आमचा, तुमचा.
- प्रश्नवाचक विशेषणे: ही विशेषणे प्रश्नांचा सूचक असतात. उदाहरणार्थ: कोणता, कोणती, कोणते, कसा, कशी, कसे.
गुणवाचक विशेणाची उदाहरणे
- लाल
- निळा
- पांढरा
- काळा
- हिरवा
- पिवळा
- तपकिरी
- जांभळा
- नारंगी
- गुलाबी
- मोठा
- लहान
- उंच
- खोल
- रुंद
- लांब
- कमी
- जाड
- पातळ
- वजनदार
- हलका
- चांगला
- वाईट
- सुंदर
- कुरूप
- आकर्षक
- अप्रिय
- मजबूत
- कमजोर
- तेजस्वी
- मंद
- उज्वल
- अंधार
- गरम
- थंड
- उकळता
- ओला
- कोरडा
- कडू
- गोड
- आंबट
- खारट
- तिखट
- मसालेदार
- कच्चा
- पक्का
- जुना
- नवीन
- तयार
- अपूर्ण
विशेषणांचा वापर:
- नामावचनांपूर्वी: “एक लाल गुलाब”, “मोठे घर”.
- नामावचनानंतर: “घर मोठे आहे”, “गुलाब लाल आहे”.
- क्रियापदानंतर: “तो चांगला खेळतो”, “आम्ही आनंदित आहोत”.
संख्यावाचक विशेषण काही उदाहरणे
- एक
- दोन
- तीन
- चार
- पाच
- अनेक
- काही
- सर्व
- बराच
- थोडा
- सहा
- सात
- आठ
- नऊ
- दहा
- पहिला
- दुसरा
- तिसरा
- चौथा
- पाचवा
विशेषणांची तुलना:
- सामान्य तुलना: “राम श्यामपेक्षा उंच आहे.”
- अधिकतम तुलना: “राम सर्वांपेक्षा उंच आहे.”
- न्यूनतम तुलना: “राम सर्वांपेक्षा लहान आहे.”
निर्देशवाचक विशेषणाची काही उदाहरणे
- हा
- ही
- हे
- ते
- तो
- ती
- ते
- त्या
- आपला
- आमचा
- तुमचा
- त्यांचा
- हाच
- हीच
- हेच
- तेच
- तोच
- तीच
- तेच
- त्याच
विशेषणांची रचना
- एकल शब्द: लाल, मोठा, चांगला
- संयुक्त शब्द: तेजस्वी, आनंदी, सुंदर
- अनुबंध शब्द: खूप, अतिशय, बराच
संबंधवाचक विशेषणाची उदाहरणे
- माझा
- तुझा
- त्याचा
- आपला
- आमचा
- तुमचा
- त्यांचा
- माझी
- तुझी
- त्याची
- आपली
- आमची
- तुमची
- त्यांची
- माझे
- तुझे
- त्याचे
- आपले
- आमचे
- तुमचे
विशेषणांचे उदाहरण:
- गुणवाचक: सुंदर, चांगला, बुद्धिमान, आळशी, उत्साही
- संख्यावाचक: एक, दोन, तीन, चार, अनेक
- निर्देशवाचक: हा, ही, हे, ते, तो, ती
- संबंधवाचक: माझा, तुझा, त्याचा, आपला, आमचा, तुमचा
- प्रश्नवाचक: कोणता, कोणती, कोणते, कसा, कशी, कसे
प्रश्नवाचक विशेषणाची उदाहरणे
- कोणता
- कोणती
- कोणते
- कसा
- कशी
- कसे
- किती
- कधी
- कोठे
- कसे
विशेषणांचा योग्य वापर आपल्या वाक्यांना अधिक स्पष्टता, अर्थपूर्णता आणि रंजकता प्रदान करू शकतो. मराठी व्याकरणात विशेषणांचा अभ्यास करून आपण आपल्या लेखन आणि संवाद कौशल्यांमध्ये सुधारणा करू शकता.
मराठी व्याकरण आणि स्पर्धा परीक्षा
मराठी भाषेची समृद्धता आणि तिची साहित्यिक परंपरा जगप्रसिद्ध आहे. या भाषेचे ज्ञान आपल्याला आपल्या संस्कृतीशी जोडते आणि आपल्या ओळखीला प्रमाण देते. विशेषतः, स्पर्धा परीक्षांच्या युगात, मराठी व्याकरणाचे महत्त्व अधिकच वाढले आहे.
मराठी व्याकरण का आहे महत्वाचे?
- भाषा प्रभुत्व: मराठी व्याकरणाचे चांगले ज्ञान आपल्याला मराठी भाषेवर प्रभुत्व मिळवण्यास मदत करते. आपण स्पष्ट आणि प्रभावीपणे विचार व्यक्त करू शकतो.
- वाचन-लेखन कौशल्य: व्याकरणाचे ज्ञान आपल्या वाचन आणि लेखन कौशल्यांना बळकट करते. आपण विविध प्रकारचे साहित्य सहज समजू शकतो आणि आपल्या विचारांना लेखी स्वरूप देऊ शकतो.
- स्पर्धा परीक्षा: बहुतेक स्पर्धा परीक्षांमध्ये मराठी भाषेवर आधारित प्रश्न विचारले जातात. व्याकरणाचे ज्ञान या प्रश्नांची उत्तरे देण्यास आपल्याला मदत करते.
- व्यवसायिक क्षेत्र: मराठी भाषेतील नोकऱ्यांसाठी मराठी व्याकरणाचे ज्ञान आवश्यक असते.
स्पर्धा परीक्षांसाठी मराठी व्याकरण कसे अभ्यासावे?
- पायाभूत ज्ञान: सर्वप्रथम, मराठी व्याकरणाचे पायाभूत ज्ञान मिळवा. शब्दांचे प्रकार, वाक्यरचना, काळ, लिंग इत्यादी विषयांचे सखोल अध्ययन करा.
- अभ्यास साहित्य: विविध प्रकारचे अभ्यास साहित्य जसे की पुस्तके, नोट्स, ऑनलाइन कोर्सेस इत्यादींचा वापर करा.
- अभ्यास करण्याची पद्धती: नियमित अभ्यास करा, प्रश्न सोडवा, आणि मॉक टेस्ट द्या.
- शब्दसंग्रह वाढवा: नवीन शब्द शिकत राहा आणि त्यांचा वाक्यात वापर करण्याचा प्रयत्न करा.
- लेखन: नियमितपणे मराठीत लिहा. हे आपल्या लेखन कौशल्यांना सुधारेल.