ध्वजारोहण आणि ध्वज फडकवणे यातील फरक तुम्हाला माहिती आहे का ?
भारताच्या स्वातंत्र्य दिन (१५ ऑगस्ट) आणि प्रजासत्ताक दिन (२६ जानेवारी) या दोन महत्त्वाच्या राष्ट्रीय सणांमध्ये ध्वज फडकवण्याची प्रक्रिया वेगवेगळी असते.
या दोन प्रक्रियांमध्ये असलेल्या फरकांबद्दल जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
ध्वजारोहण (Flag Hoisting) म्हणजे काय ?
ध्वजारोहण ही प्रक्रिया स्वातंत्र्य दिनी केली जाते. १५ ऑगस्ट रोजी, भारताच्या स्वातंत्र्य दिनी, पंतप्रधान लाल किल्ल्यावर ध्वजारोहण करतात.
या प्रक्रियेत, ध्वज आधी खाली बांधलेला असतो आणि नंतर तो वर खेचून फडकवला जातो. ही प्रक्रिया भारताच्या स्वातंत्र्याची प्रतीक आहे,
कारण १९४७ साली ब्रिटिश राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर भारतीय ध्वज पहिल्यांदा वर खेचून फडकवला गेला होता.
ध्वज फडकवणे (Flag Unfurling) म्हणजे काय ?
ध्वज फडकवणे ही प्रक्रिया प्रजासत्ताक दिनी केली जाते. २६ जानेवारी रोजी, भारताच्या प्रजासत्ताक दिनी, राष्ट्रपती राजपथावर ध्वज फडकवतात.
या प्रक्रियेत, ध्वज आधीच ध्वजस्तंभाच्या शीर्षस्थानी बांधलेला असतो आणि नंतर तो फडकवला जातो.
ही प्रक्रिया भारताच्या प्रजासत्ताकाची प्रतीक आहे, कारण १९५० साली भारताचे संविधान लागू झाल्यानंतर हा दिवस साजरा केला जातो.
प्रमुख फरक
- प्रक्रिया:
- ध्वजारोहण: ध्वज खाली बांधलेला असतो आणि वर खेचून फडकवला जातो.
- ध्वज फडकवणे: ध्वज आधीच शीर्षस्थानी बांधलेला असतो आणि फडकवला जातो.
- दिवस:
- ध्वजारोहण: स्वातंत्र्य दिन (१५ ऑगस्ट).
- ध्वज फडकवणे: प्रजासत्ताक दिन (२६ जानेवारी).
- कार्यक्रमाचे ठिकाण:
- ध्वजारोहण: लाल किल्ला, दिल्ली.
- ध्वज फडकवणे: राजपथ, दिल्ली.
- प्रमुख व्यक्ती:
- ध्वजारोहण: पंतप्रधान.
- ध्वज फडकवणे: राष्ट्रपती.
राष्ट्रीय ध्वज कोण फडकवावा : नियम आणि प्रोटोकॉल
भारताचा राष्ट्रीय ध्वज, ज्याला तिरंगा म्हणतात, हा देशाच्या स्वातंत्र्याचे आणि एकतेचे प्रतीक आहे.
तिरंगा फडकवताना काही विशिष्ट नियम आणि प्रोटोकॉल पाळणे आवश्यक आहे. या लेखात आपण राष्ट्रीय ध्वज कोण फडकवावा याबद्दल माहिती घेऊया.
राष्ट्रीय ध्वज फडकवण्याचे नियम
१. सरकारी अधिकारी आणि संस्था:
- राष्ट्रीय ध्वज फडकवण्याचा अधिकार मुख्यतः सरकारी अधिकारी आणि संस्थांना आहे.
- यामध्ये राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, पंतप्रधान, राज्यपाल, मुख्यमंत्री, आणि इतर उच्चपदस्थ अधिकारी यांचा समावेश होतो.
२. शैक्षणिक संस्था
- शाळा, महाविद्यालये, आणि विद्यापीठे यांसारख्या शैक्षणिक संस्थांनाही राष्ट्रीय ध्वज फडकवण्याचा अधिकार आहे.
- शैक्षणिक संस्थांमध्ये ध्वजारोहण समारंभ मुख्याध्यापक किंवा प्राचार्य यांच्या हस्ते होतो.
३. खासगी संस्था आणि नागरिक
- २००२ साली सर्वोच्च न्यायालयाने दिलेल्या निर्णयानुसार, खासगी संस्था आणि नागरिकांनाही राष्ट्रीय ध्वज फडकवण्याचा अधिकार आहे. मात्र, हे करताना भारतीय ध्वज संहितेचे पालन करणे आवश्यक आहे.
ध्वज फडकवण्याचे प्रोटोकॉल
१. योग्य वेळ
- राष्ट्रीय ध्वज सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत फडकवावा. रात्रीच्या वेळी ध्वज फडकवायचा असल्यास, त्याला योग्य प्रकाश व्यवस्था असावी.
२. योग्य स्थान
- ध्वज नेहमी प्रमुख स्थानावर फडकवावा. इतर कोणत्याही ध्वजाच्या वर किंवा बाजूला ठेवू नये.
३. ध्वजाची स्थिती
- ध्वज नेहमी स्वच्छ आणि सुस्थितीत असावा. फाटलेला किंवा फिकट झालेला ध्वज फडकवू नये.
४. ध्वजाचा आदर
- ध्वजाला जमिनीला स्पर्श होऊ देऊ नये. ध्वजाचा वापर कपडे, सजावट किंवा इतर वस्तूंवर करू नये.
राष्ट्रीय ध्वज फडकवताना योग्य नियम आणि प्रोटोकॉल पाळणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
हे केल्याने आपण आपल्या देशाच्या प्रतीकाचा आदर राखू शकतो आणि आपल्या देशप्रेमाची भावना व्यक्त करू शकतो.
प्रत्येक नागरिकाने या नियमांचे पालन करून राष्ट्रीय ध्वजाचा सन्मान राखावा.
थोडक्यात
ध्वजारोहण आणि ध्वज फडकवणे या दोन प्रक्रियांमध्ये असलेल्या फरकांमुळे दोन्ही दिवसांचे महत्त्व वेगळे आहे.
स्वातंत्र्य दिनी ध्वजारोहण करून भारताच्या स्वातंत्र्याची आठवण केली जाते, तर प्रजासत्ताक दिनी ध्वज फडकवून भारताच्या संविधानाची आणि प्रजासत्ताकाची आठवण केली जाते.
या दोन प्रक्रियांमधील फरक समजून घेणे प्रत्येक भारतीयासाठी महत्त्वाचे आहे.